जयंती विशेष /प्रा.बी.एन.चौधरी /फोटो
(९४२३४९२५९३)
आज नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांची जयंती. आझाद हिंद सेनेची स्थापना करुन या देशाला स्वतंत्र करण्याचे स्वप्न त्यांनी पाहिले. याचा त्यांना इतका आत्मविश्वास होता की त्यांनी आझाद हिंदची टपाल तिकिटंही छापली होती. मात्र, दुर्देवाने हे स्वप्न सत्यात आले नाही. आज त्यांची ती दुर्मिळ टपाल तिकिटं अमुल्य ठरली आहेत. या तिकिटांची कहाणी येथील टिकिट संग्राहक प्रभाकर नेरपगार यांनी उजागर केली. छंदातून त्यांनी असंख्य तिकिटं जमवलेली आहेत.
नेताजी काँग्रेसचे अध्यक्ष म्हणून लोकशाही मार्गाने निवडून आलेहोते. परंतु त्यांच्याशी संपूर्ण
असहकाराचा निर्णय गांधिजींनी घेतला, गांधीजिंच्या या निर्णयाने नेताजींनी काॅग्रेस अध्यक्षपद सोडले आणि तेही ब्रिटिशांच्या विरोधात समस्त्र लढ्यासाठी तयार झाले.
सुभाषचंद्र बोस यांनी आझाद हिंद सेनेची स्थापना करुन सैनिक कारवाईने भारत स्वतंत्र करण्याची मोहीम आखली. त्याचे मुख्य
सेनानीपद त्यांनी जुलै १९४३ मध्य स्विकारले.
त्यानंतर २१ आॅक्टोबर १९४३ मध्ये स्वतंत्र
भारताच्या हंगामी सरकारची घोषणाही झाली.
या सरकारला जर्मनी, जपान, ब्रम्हदेश,
क्रोशिया, फिलिपिन्स, नॅश्नलिस्ट चिन,
इटली, सयाम (थायलंड) या देशांनी
मान्यताही दिली. जपानी आरमाराने अंदमान
निकोबार बेटे जिंकल्यानंतर या हंगामी सरकारचा अंमल सुरु करण्याचा निर्णय घेतला.
या बेटांचे नामकरण शहीद आणि स्वराज असे
करण्यात आले.
नेताजींनी या बेटांना भेट देऊन सेल्युलर जेलमधील स्वातंत्र्य सेनानींना मानवंदना दिली. त्यांनी स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांच्या १८५७ चे भारतीय स्वातंत्र्य समर या पुस्तकाच्या तामिळ भाषेतील भाषांतरित पुस्तकांच्या प्रति वाटल्या, लेफ्टनंट कर्नल लोकनाथ यांना तेथील मुख्याधिकारी म्हणून नेमले. ब्रिटिशांना या सर्व गोष्टि चांगल्याच झोंबल्या होत्या.
आपल्या सरकारचा कागदेशीरपणा दृढ करण्यासाठी नेताजींनी टपाल तिकीट , चलनी नोटा, स्टॅप पेपर्स छापण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी फेब्रुवारी १९४३ मध्ये जर्मनीतील
बिनीचे टपाल तिकीट तज्ञ वार्नर आणि मारीया फ्वाक आक्टेर हाईटलास यांना यासाठी नियुक्त्त केले. नेताजीनी स्वतः या तज्ञांची भेट घेऊन अनेक सूचना केल्या.
विविध संकल्पनांवर आधारित वेगवेगळ्या किमतिची एकूण १२ टपाल तिकिटांची सुंदर मालिका तयार केली. यात उद्योग, शेती व्यवसायही होता. पर्वतराजींच्या पार्श्वभुमीवर शेतात नांगर धरलेला शेतकरी, चरख्यावर सूत कातणारी स्री, मशीनगन चालवणाग शिख सैनिक, दास्याच्या शृंखला तुटून पडत असलेला भारत देशाचा नकाशा आणि त्याच्या दोन बाजूंना रक्षणकर्त्या दोन तलवारी,जख्मी सैनिकांची सुशृशा करणारी परिचारिका, चित्त्याचे चित्र असलेला आझाद हिंद सेनेचा झेंडा खांद्यावर घेऊन संचलन करणारे हिंदू-मुस्लिम-शिख सैनिक अशी विविध कल्पक चित्रे या मालिकेतील टपाल तिकिटांसाठी वापरण्यात आली होती. बर्लिन येथील सरकारी छापखान्यात ही तिकिटे छापण्यात आली होती.
भारत स्वतंत्र होवून त्यामध्ये ही टपाल तिकिटं निश्चित वापरली जाणार या बद्दलचा नेताजींना प्रचंड आत्मविश्वास असावा. कारण त्यांनी कमी मुल्यांची सुमारे १० लाख तिकिटे, उच्च मुल्यांची ५ लाख तिकिटे, आणि १, २
रूपयाची १३५०० तिकिटं छापून घेतली होती. काही तिकिटांवरील अधिभार हा अंदमान
निकोबारच्या प्रशासनासाठी होता. नेताजींनी
छापलेली इतकी प्रचंड तिकिटे आज फार
दुर्मिळ झाली आहेत.
नेताजींच्या या स्वतंत्र भारताच्या हंगामी सरकारला आणि पहिल्या तिकीटांना आता ७५ पेक्षा जास्त वर्ष झाली आहेत. नेताजींनी स्वत: छापून घेतलेली तिकिटे वापरण्याचे भाग्य या देशाला लाभले नाही. पण या महानायकाच्या महामुद्रांचे पुनर्मुद्रण करून टपालात समाविष्ट
करायला हवीत. तिच त्यांना खरी श्रध्दांजली ठरेल.
